Czym jest demokracja? – to właściwie nie jedno, a dwa pytania. Z jednej strony odwołuje się ono do uwarunkowań obecnych parlamentarnych demokracji przedstawicielskich poddawanych krytycznej analizie. Z drugiej strony, pytanie nakreśla różne podejścia do tego, jak mógłby wyglądać bardziej demokratyczny system rządów i jakie formy organizacyjne mógłby przybrać.

W ramach projektu pytanie Czym jest demokracja? zadano licznym aktywistom i analitykom politycznym w 15 miastach na całym świecie: w Amsterdamie, Berkeley, Bernie, Budapeszcie, Kopenhadze, Moskwie, Nowym Jorku, Rostocku, Salonikach, San Francisco, Sydney, Tajpej, Tel Awiwie i Warszawie. Wywiady były nagrywane od stycznia 2007 roku. Choć wszystkim uczestniczkom i uczestnikom zadano to samo pytanie, otrzymano mnogość perspektyw i punktów widzenia mieszkańców krajów uznawanych zwykle za „demokratyczne”.

Zebrany w wywiadach materiał posłużył za podstawę do filmu zrealizowanego w ośmiu częściach, które (re)prezentują – w skali globalnej – analizę głębokiego kryzysu politycznego modelu zachodniej demokracji. W jednym z filmów Adam Ostolski wyjaśnia, że początkowo „nowoczesna idea demokracji była powiązana z pojęciem postępu”, a kraje z systemem parlamentarnym „miały tendencję do demokratyzacji poprzez wprowadzanie nowych uczestników życia politycznego, przede wszystkim kobiet i robotników. Ale od lat 80. XX wieku, od pojawienia się w polityce i ekonomii trendów neoliberalnych, następuje regresja demokracji”. Lize Mogel (Nowy Jork) zaznacza, że sytuacja zmieniła się na tyle, że kiedy dzisiaj myślimy o demokracji przedstawicielskiej, „niekoniecznie mówimy o reprezentowaniu jednostek, tylko raczej o reprezentowaniu kapitału”. Nikos Panagos (Saloniki) twierdzi nawet, że „terminy reprezentacja i demokracja są niekompatybilne. A zatem w żadnym razie nie można nazywać obecnego systemu demokracją. To tylko wyszukana forma oligarchii”. Podczas gdy niektórzy uczestnicy wywiadów rozwijali swoje wizje demokracji przedstawicielskiej i procesów decyzyjnych w rdzennych społecznościach, David McNeill (Sydney) poruszył kwestię tego, czy w ogóle jest sens „w dalszym ciągu walczyć o prawo posiadania i definiowania terminu demokracja”, czy raczej „został on już tak wypaczony i skażony przez roszczących sobie do niego pretensje konserwatystów, że lepiej go porzucić”.

Film omawia niejasne i w gruncie rzeczy sporne pojęcie „demokracji”, którego dzierżący władzę używają dla zachowania porządku, choć jednocześnie „demokracja” wciąż obrazuje ideę, do której desperacko dążą setki milionów mieszkańców globalnego Południa. Dzisiaj opowiadanie się przeciwko „demokracji” wydaje się praktycznie niemożliwe, pomimo że hasło to robi się coraz bardziej puste i jałowe. Potencjalna strategia może obejmować próbę wypełnienia nowym znaczeniem tego, co nazywamy „demokracją”. W tym zakresie film przedstawia wielopoziomowy dyskurs dotyczący demokracji, zawierający szerokie pole opinii przekraczających granice państw narodowych i kontynentów.

Film składa się z ośmiu części: Rethinking representation (Inne myślenie o reprezentacji), Politics of exclusions (Polityka wykluczenia), Secrecy instead of democratic transparency (Tajność zamiast demokratycznej przejrzystości), New democracies? (Nowe demokracje?), Is representative democracy a democracy? (Czy demokracja przedstawicielska to demokracja?), Direct democracy (Demokracja bezpośrednia), Reclaiming Indigenous politics (Odzyskiwanie rodzimej polityki) i Should we consign the Western democracy model to the ash heap of history? (Czy powinniśmy wyrzucić zachodni model demokracji na śmietnik historii?).


---------------------------------------------------------------------------------------


Oliver Ressler, urodził się w Knittelfeld w austriackiej Styrii w 1970 r., mieszka i pracuje w Wiedniu.

1989 – 1995 Studia na Uniwersytecie Sztuki Stosowanej w Wiedniu (dieangewandte)

Oliver Ressler jest artystą i filmowcem. Tworzy instalacje, projekty w przestrzeni publicznej i filmy poświęcone takim zagadnieniom, jak ekonomia, demokracja, globalne ocieplenie, formy oporu społecznego i alternatywne struktury społeczne. Przez wiele lat swojej działalności artystycznej współpracował z takimi artystkami i artystami, jak: Zanny Begg (Sydney), Ines Doujak (Wiedeń), Martin Krenn (Wiedeń), Carlos Motta (Nowy Jork), Gregory Sholette (Nowy Jork), David Thorne (Los Angeles) oraz z politologiem Dario Azzellinim (Berlin/Nowy Jork).

W Polsce gościł wielokrotnie. W 2008 r. wraz z Instytutem Sztuki Wyspa z Gdańska wydał dwujęzyczną, polsko-angielską publikację "Alernatywna ekonomia/alternatywne społeczństwa", Uczestniczył w wielu projektach, m.in. w wystawie "Wizje polityczne: świat od nowa" także w Wyspie, czy w "Socjalizm zawiódł, kapitalizm zbankrutował. Co dalej?" w krakowskim Bunkrze Sztuki.

www.ressler.at

---------------------------------------------------------------------------------------

Czym jest demokracja?
118 Min., 2009

Koncepcja, wywiady, kamera i dźwięk: Oliver Ressler
Rozmówczynie i rozmówcy: Kuan-Hsing Chen, Noortje Marres, Lin Chalozin Dovrat, Thanasis Triaridis, Tone Olaf Nielsen, Jo van der Spek, Cheikh Papa Sakho, Wolf Dieter Narr, Tiny a.k.a. Lisa Gray-Garcia, Joanna Erbel, Yvonne Riano, Trevor Paglen, Tadeusz Kowalik, Adam Ostolski, Boris Kagarlitsky, Michal Kozlowski, Lize Mogel, Rick Ayers, Nikos Panagos, Macha Kurzina, Gabor Csillag, Zachary Running Wolf, Jenny Munroe, David McNeill
Montaż i produkcja: Oliver Ressler
Obróbka obrazu i napisy: David Grohe
Animacja: Zanny Begg
Kompozycja i obróbka dźwięku: Rudi Gottsberger
Footage: Sierpien 80 (© Telewizja Polska S.A.)
Podziękowania dla: Louisa Avgita, Kai Bauer, Zanny Begg, Karen Bennett, Christine Boehler, Paul Chatterton, Amy Cheng, Eyal Danon, Hilla Dayan, Miklos Erhardt, Takis Fotopoulos, Frédérique Gautier, Peter Grabher, Hou Hanru, Laila Huber, Manray Hsu, Jens Kastner, Caroline Lensing-Hebben, Geert Lovink, Margarethe Makovec, Davor Miskovic, Nikos Panagos, Ted Purves, Gerald Raunig, Natalia Romik, Walter Seidl, Katharina Schlieben, Gregory Sholette, Kuba Szreder, Nora Theiss, Dmitry Vilensky, Tom Waibel