Jean Baubérot, profesor Historii I Socjologii Laicyzmu w Ecole Pratique des Hautes Etudes na paryskiej Sorbonie. Po wielu latach kierowania katedry „Historii i socjologii protestantyzmu” (1978-1990),założył katedrę „Historii i socjologii laicyzmu” (1991). Jest współautorem „Międzynarodowej deklaracji na temat laicyzmu” (Déclaration internationale sur la laïcité), która została podpisana przez 250 akademików z 30 krajów. Autor licznych publikacji poświęconych socjologii religii i laicyzmu, m. in.: La laïcité quel héritage?
De 1789 à nos jours (Laicyzacja – jakie dziedzictwo? Od 1789 roku do naszych
dni), Histoire du protestantisme (Historia protestantyzmu), L'intégrisme républicain
contre la laïcité (Integryzm republikański przeciwko laicyzacji), Histoire de
la laïcité en France (Historia laicyzacji we Francji).

Rozdział kościoła od państwa istnieje w czystej postaci tylko w jednym kraju
europejskim, we Francji. Tylko tam nie jest on kwestią umowy społecznej, umowy
konkordatowej, lecz prawem usankcjonowanym osobną ustawą. Ustawę „O rozdziale
Kościołów od Państwa” parlament francuski przyjął w 9 grudnia 1905 roku a ogłosił
w Dzienniku Ustaw dwa dni później.

Od tego dnia laicyzm we Francji jest nie tylko częścią systemu politycznego,
ale także jedną z najświętszych zasad życia społecznego a także osobną dziedziną
wiedzy, uprawianą na uniwersytetach. Jest tabu i niemal świętością jednocześnie.

Jednak inna niż w roku 1905 struktura społeczna zarówno Francji, jak i Europy
każe zastanowić się, czy polityczny model rozdziału kościoła od państwa sprawdza
się wobec wyzwań współczesności. Czy w Europie imigrantów, w tym wielu wyznania
islamskiego, i wielokulturowości, w obliczu coraz bardziej zdecydowanego oparcia
tożsamości na wyznawanej religii, laicyzm jest pożądaną zasadą życia społecznego.


A może właśnie zdecydowany i konsekwentny laicyzm gwarantuje stabilność społeczną,
broniąc obywateli przed wspływem kolejnej instytucji. Może pozwala właśnie rozwijać
dużo bogatsze, bardziej autentyczne formy religijności oraz, przez uniezależnienie
w etyce wartości moralny od religijnych, zmusza do społecznej refleksji na temat
moralności? Może właśnie laicyzm potrafi uchronić społeczność przed fundamentalizmem
muzułmańskim, obecnym w niektórych kręgach wyznawców tej religii w drugim i
trzecim pokoleniu imigrantów we Francji i innych krajach Europy Zachodniej.


Z jednej strony jest więc Francja krajem na wskroś laickim, z drugiej strony
sam prezydent Nicolas Sarkozy, zdaje się kwestionować świętą zasadę francuskiej
demokracji, jaką jest ustanowiony ustawowo rozdział kościoła od państwa.

Już w roku 2004 Sarkozy, w książce p.t. „Republika. Religie. Nadzieja”, podważył
zasadę laickości państwa, którą Francja do tej pory się szczyciła. Przedstawił
w niej ideę „pozytywnej laickości”, która miałaby zastąpić „agresywną i sekciarską
laickość”.

Również już jako prezydent, podczas swojej wizyty w grudniu 2007 u papieża Benedykta
XVI, Sarkozy wskazał na fakt, że „Francja jest w głównej mierze katolicka, ale
nie tylko taka.” Miesiąc później, w czasie konwencji Unii na Rzecz Ruchu Ludowego
(UMP), określił on jako błędne wycofanie się z umieszczenia formuły o chrześcijańskich
korzeniach Europy w traktacie konstytucyjnym UE.

Czy celem Sarkozego jest przywrócenie roli kościoła katolickiego we Francji
z powodów potrzeb duchowych? Czy zwrócenie się do idei religijnych, do religii
katolickiej w szczególności, jest w tym wypadku próbą zrównoważenia sił islamskich,
które Francja a z nią i Europa czuje pulsujące na przedmieściach swoich miast.
Czy jest próbą nie tyle znalezienia przeciwwagi dla religii islamskiej, co raczej
umożliwienia asymilacji muzułmańskich imigrantów przez zaoferowanie im w ogóle
idei państwa nielaickiego lub mniej laickiego.

>Działania Sarkozego w kontekście Francji jako państwa laickiego stawiają w
nowym świetle polskie starania o umieszczenie w preambule Konstytucji Europejskiej
odniesienia do Boga. Można wszak powiedzieć, że nie tylko Polsce zależało na
odniesieniu do wartości w najważniejszym dokumencie Unii Europejskiej, ale że
nawet absolutnie laicka Francja obecnie „nawraca się”.

Model Francji może być dziś propozycją dla Europy. Jest on obecnie dyskutowany
także we Francji a jeden z najważniejszych przedstawicieli świata nauki zajmujący
się laicyzmem, Jean Baubérot, profesor Historii i Socjologii
Laicyzmu w Ecole Pratique des Hautes Etudes na paryskiej Sorbonie, przybędzie
do Warszawy na specjalne zaproszenie Katedry Erazma z Rotterdamu UW i austriackiego
forum kultury w Warszawie, by wygłosić wykład i wziąć udział w dyskusji w serii
Państwo Boże.