Ta strona używa plików cookies i podobnych technologii m.in. w celach: świadczenia zindywidualizowanych usług oraz tworzenia statystyk. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień Twojej przeglądarki oznacza, że będą one umieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia w opcjach Twojej przeglądarki. Więcej informacji.

  • De
  • Pl
  • En
  • Kontakt

Poleć artykuł!

Nie jestem botem

11. Międzynarodowy Dzień Tłumacza
Organizatorzy: EUNIC Warszawa – Stowarzyszenie Instytutów Kultury Państw Unii Europejskiej, Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, 
CSW Zamek Ujazdowski

W programie m. in.: „Pojedynek tłumaczy”, film krótkometrażowy o Martinie Pollacku w reż. S. Paszkieta, widowisko narracyjne „Pomiędzy. Opowieść o tłumaczeniu” grupy Studnia O. oraz wieczorna gala. W gimnazjach odbędą się lekcje z tłumaczami literatur europejskich m. in. austriackiej i ukraińskiej.
Cały program poniżej.

28.09.2019 /sob./, 12.00 – 20.30
CSW Zamek Ujazdowski, sala Laboratorium
ul. Jazdów 2, Warszawa
Wstęp wolny / Po polsku

Plan wydarzeń

12.00 – 13.00              Pojedynek tłumaczy: jeden tekst, dwa przekłady

13.00 – 17.00              Okrągłe stoły 10 x 10: Wielogłos o Przekładzie

17.00 – 18.00              Wytłumaczenia: 10 krótkich filmów o przekładzie

18.00 – 18.30              Gala Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury z okazji 10-lecia STL

18.30 – 20.00              Widowisko narracyjne „Pomiędzy. Opowieść o tłumaczeniu”

Na wszystkie wydarzenia WSTĘP WOLNY*.

*Udział w WIELOGŁOSIE O PRZEKŁADZIE (dyskusje przy okrągłych stołach) wymaga wcześniejszego bezpłatnego zarejestrowania się tutaj: https://evenea.pl/event/mdt2019/.

 

Szczegółowy plan wydarzeń

Zaczynamy w samo południe od pojedynku dwóch znakomitych tłumaczy z języka francuskiego, kończymy zaś wspaniałym widowiskiem słowno-muzycznym o dragomanach: tłumaczach, dyplomatach i przewodnikach pośredniczących w kontaktach Europejczyków z mieszkańcami Bliskiego Wschodu.

POJEDYNEK TŁUMACZY: JEDEN TEKST, DWA PRZEKŁADY

Dwoje tłumaczy zaprezentuje swoje przygotowane zawczasu przekłady krótkiego tekstu i w trakcie dyskusji prowadzonej przez moderatora spróbuje wyjaśnić i obronić przyjęte strategie translatorskie. Teksty przekładów przeczyta Andrzej Mastalerz.

Tekst

Uczestnicy pojedynku przełożą pierwszy rozdział Le Livre de ma mère, dzieła, które Albert Cohen poświęcił swojej matce zmarłej we Francji pod niemiecką okupacją. Książka ta – pisała Wisława Szymborska we Wszystkich lekturach nadobowiązkowych – „niełatwo pozwala się określić jednym słowem – bo to i lament Hioba, i synowska pieśń nad pieśniami, i medytacja współczesnego Eklezjasty nad nędzą ludzkiego życia. To również hymn wyśpiewany całemu światu na chwałę wszystkich matek i tej jednej, jedynej. A także pamiętnik sięgający czasów dzieciństwa. Ale przede wszystkim książka ta jest wiernym zapisem cierpienia po stracie najbliższej osoby”.

Autor

Albert Cohen (1895–1981) urodził się na Korfu w rodzinie żydowskich fabrykantów mydła, dorastał w Marsylii, zmarł w Genewie jako obywatel Szwajcarii. Ukończył studia prawnicze. Przez lata pracował jako urzędnik różnych organizacji międzynarodowych, a za swoją najpiękniejszą książkę uważał akt prawny z 1946 chroniący uchodźców. Był samotnikiem. Często chorował, cierpiał na depresję, stronił od życia literackiego. Pisał o miłości i o żydowskim losie. Trzon jego dzieła tworzy tetralogia powieściowa, na którą składają się Gwoździojad, Solal, Oblubienica pana i Les Valeureux (Waleczni). Książki Alberta Cohena tłumaczyli na polski m.in. Andrzej Socha i Anna Sochowa.

Tłumacze

Beata Geppert – tłumaczka literatury, zajmuje się też tłumaczeniami konferencyjnymi. Jej przekład Listów z Rosji de Custine’a, wydany w londyńskim Aneksie (1985), otrzymał Nagrodę „Literatury na Świecie” za debiut. Ponadto przetłumaczyła m. in. Mapę i terytorium, Uległość, Interwencje 2 i Serotoninę Michela Houellebecqa, Rewolucje J.M.G. Le Clézio, Dialogi zwierząt Colette oraz Dzikusów Sabriego Louataha.

Tomasz Swoboda – eseista i tłumacz, autor książek To jeszcze nie koniec? (2009), Historie oka. Bataille, Leiris, Artaud, Blanchot (2010) oraz Powtórzenie i różnica. Szkice z krytyki przekładu (2014). Laureat nagrody „Literatury na Świecie” za przekład oraz Nagrody im. Andrzeja Siemka za Historie oka. Członek kapituły Nagrody Literackiej Gdynia. Tłumaczył na polski Baudelaire’a, Nervala, Bataille’a, Leirisa, Sartre’a, Barthes’a, Caillois, Starobinskiego, Didi-Hubermana i Le Corbusiera, a także serię komiksową Ariol. Pracuje na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego.

Moderator

Krzysztof Umiński – scenarzysta i tłumacz. Przełożył m.in. książki Alberta Cohena, Arundhati Roy i Rohintona Mistry’ego, garść francuskich komiksów i ponad setkę filmów. Jego tłumaczenie Masakry w El Mozote Marka Dannera znalazło się w finale Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za reportaż literacki. Napisał scenariusze do filmów Kamper i Córka trenera. Publikuje w „Dwutygodniku”.

 

OKRĄGŁE STOŁY 10X10: WIELOGŁOS O PRZEKŁADZIE

Przy 10 stołach prowadzonych przez 10 moderatorów toczyć się będzie 10 dyskusji na 10 tematów. Każdy stół ma własny temat i własnego moderatora, który krótko przedstawia temat i zaprasza uczestników do prezentowania swoich opinii; celem nie jest przekonanie innych, lecz naświetlenie różnych aspektów zagadnienia, podzielenie się wątpliwościami i doświadczeniami, zadanie pytań i wspólne poszukanie odpowiedzi. Uczestnicy dowolnie wybierają stoły, siadając w każdej z trzech rund przy jednym, wybranym stole. Do udziału w dyskusjach zapraszamy tłumaczy, redaktorów, wydawców, studentów, uczniów i zwykłych czytelników – wszystkich, którzy interesują się językiem i przekładem. Im różnorodniej, tym ciekawiej!

Tematy stołów

- Połowa wychodzących w Polsce książek to przekłady. Czy to życiodajny dopływ nowych idei czy knebel tłumiący kreatywność polskich pisarzy i zagłuszający ich głos? moderator: prof. Jerzy Jarniewicz, tłumacz, wykładowca, poeta, krytyk

- Czy potrzebujemy nowych, współczesnych, zrozumiałych przekładów wielkiej literatury dla młodych czytelników? Czy zmieniłoby to nastawienie nastolatków do lektur z kanonu? A może przekład nie ma znaczenia? moderatorka: dr Magdalena Kowalska, tłumaczka z francuskiego, nauczycielka języka polskiego w LO im. Jacka Kuronia w Warszawie

- “Pamiętam, kieeedyś to były przekłady”. Czy współczesnym tłumaczeniom brakuje urody i stylu, a nawet zwykłej poprawności? A może nostalgia każe widzieć przeszłość w różowych barwach? Czy zmieniło się podejście tłumaczy i redaktorów do tłumaczonych tekstów? Czy czytelnicy to dostrzegają? A może jest im wszystko jedno? Jaki wpływ wywiera to zjawisko na potoczną i literacką polszczyznę? moderator: Łukasz Urbaniak, redaktor i wydawca, właściciel wydawnictwa Officyna

- Dlaczego w codziennym życiu prześladują nas nietłumaczone słowa i kalki takie jak talk show, fake news, alt-right, backstop, metoo, ale też singiel, hejt, apdejt, adresować etc. Czy jesteśmy na nie skazani? Dlaczego? Czy nam to przeszkadza? A może ułatwia porozumienie? Co można z tym zrobić? Czy coś należy z tym robić? moderatorka: dr Agata Hącia, językoznawczyni specjalizująca się w zagadnieniach kultury języka, autorka książek i artykułów poświęconych polszczyźnie

- Czy jest sens tłumaczyć z małych języków kultur, o których bardzo niewiele wiemy? Może to będzie tylko przelotne spotkanie z kulturą, której i tak nie zrozumiemy, szczypta egzotyki, zdjęcie National Geographic i nic poza tym? moderator: Paulina Ciucka, tłumaczka z litewskiego i dziennikarka

- Czy powinniśmy opłakiwać wymieranie małych języków, w Polsce i za granicą? Czy to nasze wspólne dziedzictwo, które właśnie tracimy, czy normalny rozwój świata zmierzającego do pogłębienia współpracy i zrozumienia? moderator: Maciej Mętrak, tłumacz z czeskiego, specjalista od małych języków i etnolingwistyki

- Czy sztuczna inteligencja sprawi, że tłumacze staną się niepotrzebni? Czy Google Translate i podobne programy to fala, która dopiero nadchodzi, czy może woda sięga nam już do kolan? moderator: dr Marcin Miłkowski, filozof i kognitywista pracujący w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, tłumacz, autor słowników

- Czy myślimy inaczej w innych językach? Moderator: Aleksander Szojda-Pallado, tłumacz konferencyjny pracujący w pięciu językach, członek zarządu Polskiego Stowarzyszenia Tłumaczy Konferencyjnych

- Co by było, gdybyśmy spojrzeli na tłumaczy jako tych, których przekład nie dotyczy tylko języków, ale także różnorodnych kultur? Gdybyśmy ujrzeli w pracy tłumacza nie tylko profesję, ale także etos podporządkowany idei dialogu w świecie, w którym różnice, nie tylko kulturowe, stają się coraz bardziej widoczne i coraz bardziej problematyczne? Jakie szanse i zagrożenia tkwią wówczas w przekładzie? A jakie możliwości? moderator: dr Marta Rakoczy, kulturoznawczyni i filozofka, adiunkt w Zakładzie Antropologii Słowa Instytutu Kultury Polskiej


WYTŁUMACZENIA

10 KRÓTKICH FILMÓW O WYBITNYCH TŁUMACZACH

Wyświetlimy dziesięć krótkich filmów w reżyserii Sławomira Paszkieta prezentujących sylwetki wybitnych tłumaczy przekładających na polski i z polskiego: Elżbiety Tabakowskiej, Magdy Heydel, Wiktorii i Rene Śliwowskich, Jerzego Kocha, Sławy Lisieckiej, Andersa Bodegarda, Karola Lesmana, Billa Johnsona i Laurence Dyevre. Filmy zostały zrealizowane na zamówienie Instytutu Książki.

 

GALA STOWARZYSZENIA TŁUMACZY LITERATURY

Z OKAZJI 10-LECIA POWSTANIA STL

Przypomnimy początki STL i wręczymy symboliczne dowody uznania tym, których można dziś uznać za Przyjaciół Tłumaczy.


WIDOWISKO NARRACYJNE

„POMIĘDZY. OPOWIEŚĆ O TŁUMACZENIU”

W WYKONANIU GRUPY STUDNIA O

Opowiemy o dragomanach tłumaczących Zachodowi Wschód i odwrotnie, o ludziach podróżujących między krajami i kulturami: o tym, co słyszeli, o tym, co mówili, o tym, co im się w życiu przydarzyło, a także o tym co zmyślili i o tym, że czasem musieli nadrabiać miną. Przywołamy postaci historycznych i współczesnych tłumaczy, a także uraczymy Was perską poezją i tureckimi pieśniami. Osią tej opowieści jest historia Wojciecha Bobowskiego, znanego także jako Ali Ufki Bej – poligloty, dragomana, tłumacza nie tylko między językami, ale też między znakami (stworzył notację muzyczną dla muzyki tureckiej). W tej szkatułkowej opowieści znajdą się też wątki związane z innymi dragomanami, między innymi Antonim Kruttą, tłumaczem poselstwa Imperium Osmańskiego na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego, i orientalistami z kręgu wileńskiego. Wątków jest bardzo dużo, bo Bobowski był także dobrym kompozytorem, przede wszystkim na santur. To opowieść o poszukiwaniu tożsamości, próba odpowiedzi na pytanie „Kim jestem w jakim języku?” i „Co to znaczy: u siebie?”

Wykonawcy

Agnieszka Aysen Kaim – orientalistka, Polka tureckiego pochodzenia, tłumaczka języka tureckiego, adiunkt w Instytucie Slawistyki PAN. Wraz ze Stowarzyszeniem „Grupa Studnia O.” działa jako opowiadaczka i animatorka kultury tureckiej w Polsce, realizuje też projekty kulturalne w kraju i za granicą. Autorka licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych, a także autorskiej opowieści dla dzieci i młodzieży Bahar znaczy Wiosna.

Małgorzata Litwinowicz – badaczka historii kultury i opowiadaczka. Zajmuje się historiami tradycyjnymi, ale przede wszystkim opowiadaniem literatury. Szuka w tekstach literackich żywiołu ustności i radości wspólnego wędrowania przez historię. Kuratorka programu Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Opowiadania w Warszawie (w latach 2006-2017). Pracuje także w Instytucie Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zajmuje się historią kultury polskiej i litewskiej XIX wieku.

Marta Maślanka: absolwentka Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w klasie instrumentów perkusyjnych. Od 1993 roku gra na cymbałach. Specjalizuje się w muzyce filmowej i teatralnej. Współpracuje z najlepszymi polskimi kompozytorami. Gra w zespole DesOrient, jest też członkiem Kapeli Brodów oraz zespołu muzyki dawnej Comtessa. Gra również muzykę sefardyjską, a na perskich cymbałach – santurze wykonuje muzykę irańską współtworząc zespół PersoPolish Mohammada Rasouli.

 

BIOGRAMY MODERATORÓW WIELOGŁOSU O PRZEKŁADZIE

Jerzy Jarniewicz – poeta, krytyk literacki, tłumacz. Autor piętnastu książek krytycznoliterackich i eseistycznych, w tym Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim (2012) i Tłumacz między innymi. Szkice o przekładach, językach i literaturze (2018). Opublikował dwanaście zbiorów wierszy, ostatnio Puste noce (2017). Opracował także trzy antologie, m.in. 100 wierszy wypisanych z języka angielskiego (2018). Mieszka w Łodzi.

Magdalena Kowalska – tłumaczka, historyczka literatury, nauczycielka. Przetłumaczyła z francuskiego kilkanaście książek (biografie, eseje) z dziedzin humanistycznych. Pierwszy był Zarys rozkładu Emila Ciorana, zaś najprzyjemniejszy i najciekawszy w tłumaczeniu esej Pierre’a Bayarda Jak rozmawiać o książkach, których się nie czytało. W chwilach wolnych od pracy tłumackiej pisała doktorat o Dzienniku Witolda Gombrowicza, obroniony w 2012 roku. Od siedmiu lat jej głównym zajęciem jest uczenie polskiego w Wielokulturowym Liceum Humanistycznym im. Jacka Kuronia. Tłumaczenia zeszły na dalszy plan, lecz okazuje się, że doświadczenia z czasów translatorskich bywają przydatne w pracy z młodzieżą licealną.

Łukasz Urbaniak – kulturoznawca, który od dziesięciu lat realizuje marzenie o prowadzeniu wydawnictwa. Ceniąc współpracę z tłumaczami, nie czekał, aż najlepsi się do niego przekonają, lecz pukał do ich drzwi, licząc na życzliwe przyjęcie wydawniczego żółtodzioba. A ponieważ tłumacze to nacja nader przychylna szalonym przedsięwzięciom, szybko Officyna mogła się cieszyć ze współpracy z cenionymi i nagradzanymi w swym fachu. Jesień roku 2016 łatwiej było wytrzymać dzięki wznowieniu przekładu „Procesu” Franza Kafki autorstwa Jakuba Ekiera, później nastały nowe przekłady poezji Federico Garcii Lorki (Leszek Engelking), „W stronę Swanna” Marcela Prousta (Krystyna Rodowska) czy „Tajnego agenta” Josepha Conrada (Maciej Świerkocki).

Agata Hącia – językoznawczyni, wykładowczyni akademicka. Specjalizuje się w zagadnieniach kultury języka (w szczególności w zagadnieniach poprawności ortograficzno-interpunkcyjnej i leksykalno-składniowej), stylistyki oraz kognitywistyki w aspekcie lingwistycznym. Autorka i współautorka tekstów naukowych (książek i artykułów) oraz popularnonaukowych poświęconych polszczyźnie. Wieloletnia współprowadząca poradnię językową Uniwersytetu Warszawskiego. Ekspertka Poradni Językowej PWN. Popularyzatorka wiedzy o języku polskim m.in. jako autorka wykładów i konkursów językowych organizowanych przez ośrodki i fundacje kulturalne z całego kraju.

Paulina Ciucka – tłumaczka, filolożka, absolwentka bałtystyki na Uniwersytecie Warszawskim oraz studiów lituanistycznych na Uniwersytecie Wileńskim. W latach 2010–2013 prowadziła audycję radiową Litwa bliska nieznajoma. Opublikowała przewodnik po Wilnie oraz adaptacje litewskich podań i baśni „Legendy Wilna”. Tłumaczy głównie z języka litewskiego. W 2016 r. nakładem Wydawnictwa KEW ukazało się jej tłumaczenie głośnej powieści Alvydasa Šlepikasa „Mam na imię Marytė” (książka uzyskała nominację do finału nagrody literackiej „Angelus”). W 2019 wyróżniona nagrodą Wiosny Poezji, największego litewskiego festiwalu poetyckiego, za książkę „zastrzegam sobie prawo do milczenia”, zbiorek poetycki stanowiący jej autorski wybór wierszy Eugenijusa Ališanki. Mieszka w Warszawie, pomieszkuje w Wilnie. Przekładanie poezji przedkłada nad przekładanie prozy. Fascynuje ją także teoria przekładu – zwłaszcza to, jak bardzo nie przekłada się ona na praktykę.

Maciej Mętrak – doktorant na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego i współpracownik Czeskiego Centrum w Warszawie. Prywatnie i zawodowo miłośnik małych języków i zbieracz lingwistycznych ciekawostek. Uczestnik kilku projektów badawczych poświęconych mniejszościom, swoją pasją stara się dzielić na zajęciach w macierzystym Instytucie Slawistyki Zachodniej i Południowej oraz podczas zainicjowanego przez siebie cyklu spotkań popularyzatorskich „Mały język – wielki temat”. Na Międzynarodowy Dzień Tłumacza przyjedzie prosto z Wymysoü (Wilamowic), gdzie od kilku lat angażuje się w dokumentację miejscowej kultury i rewitalizację języka wilamowskiego.

Marcin Miłkowski – profesor nadzwyczajny w Zakładzie Logiki i Kognitywistyki Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Opublikował m.in. książkę Explaining the Computational Mind (MIT Press 2013), za którą uzyskał Nagrodę NCN w zakresie nauk humanistycznych i społecznych w roku 2014. Obecnie kieruje grantem zespołowym NCN SONATA BIS 5 „Kognitywistyka w poszukiwaniu jedności” (2015-2020). Jego zainteresowania naukowe koncentrują się na filozofii nauki, w szczególności filozofii kognitywistyki, a także filozofii umysłu oraz na lingwistyce obliczeniowej. Autor lub współautor czterech słowników, jeden z twórców korektora gramatycznego LanguageTool obsługującego ponad 25 języków. Od 1997 roku tłumacz techniczny i naukowy, głównie z języka angielskiego i niemieckiego. Prowadzi zajęcia na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz na Kognitywistyce UW. Uwielbia wycieczki rowerowe, nie może opanować się przy czekoladzie i ma obsesję na punkcie poprawnej polszczyzny, a zwłaszcza interpunkcji.

Aleksander Szojda-Pallado, tłumacz konferencyjny i przysięgły przy hiszpańskim MSZ. Absolwent translatoryki na Uniwersytecie Grenadzkim i Europejskich Studiów Interdyscyplinarnych w Kolegium Europejskim; studiował też na uczelniach w Irlandii i USA. Kiedyś powiedziano mu, że Irlandczycy są bardziej lubiani od Amerykanów i od tamtej pory, mówiąc po angielsku, bezskutecznie usiłuje odzyskać utracony irlandzki akcent. Zasiada w zarządzie Polskiego Stowarzyszenia Tłumaczy Konferencyjnych i prowadzi ćwiczenia z przekładu symultanicznego w Instytucie Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Uważa, że studenci lubią jego anegdotki, a personel sekretariatu jest bardzo miły. Na co dzień tłumaczy w kabinie i na scenie oraz prowadzi szkolenia dla freelancerów. Porozumiewa się w siedmiu językach: po polsku, hiszpańsku, angielsku, francusku, katalońsku, słoweńsku i rosyjsku. Jego aktywne języki robocze to polski, hiszpański i angielski, a bierne to francuski i kataloński.

Marta Rakoczy, doktorka, filozofka i kulturoznawczyni, tłumaczka z języka angielskiego i animatorka. Pracuje w Instytucie Kultury Polskiej, interesuje się antropologią piśmienności, antropologią edukacji i kulturowymi studiami dzieciństwa. Mama Jadzi i Marysi. Autorka niedawno opublikowanej w serii Dzieci/granice/etnografie książki Polityki pisma. Szkice plenerowe z pajdocentrycznej nowoczesności (Warszawa 2018). Obecnie pracuje nad książką poświęconą roli praktyk piśmiennych w pedagogice Korczakowskiej. Działa też – poprzez warsztaty edukacyjne – na rzecz obustronnej translacji między dorosłymi a dziećmi.


Organizatorzy

Międzynarodowy Dzień Tłumacza jest współorganizowany przez Austriackie Forum Kultury w Warszawie, British Council, Czeskie Centrum, Duński Instytut Kultury, Goethe-Institut, Litewskie Centrum przy Ambasadzie Republiki Litewskiej, Włoski Instytut Kultury, Instytut Francuski w Polsce, Rumuński Instytut Kultury oraz Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce i Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury.
Partnerem wydarzenia jest Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie.

 

 

 

28.09.2019 12:00 - 20:30 CSW Zamek Ujazdowski
ul. Jazdów 2
Warszawa
Wstęp wolny / Po polsku