UWAGA! Wykład został przełożony ze względu na chorobę.
Nowa data wkrótce.

Austriackie badaczki radioaktywności – kobiety, które zmieniły fizykę
Wykład prof. Tomasza Pospiesznego z cyklu „Śladami austriackich naukowczyń” 
Partnerzy: Piękniejsza Strona Nauki
Organizatorzy: Austriackie Forum Kultury w Warszawie
Foto: od lewej: Berta Karlik, Elizabeth Rona, NN, Elizabeth Kara-Michailova. 
(Źródło: Agnes Rodhe Personal Archive, [za]: Maria Rentetzi, Trafficking Materials and Gendered Experimental Practices, Radium Research in Early 20th Century Vienna, © 2007 Columbia University Press

Na przełomie XIX i XX wieku radioaktywność stanowiła nową, pełną tajemnic naukę. W rozwiązywaniu jej zagadek niezwykłą rolę odegrały kobiety. Szczególnie mocno zaangażowane były uczone pracujące w Wiedeńskim Instytucie Radowym. Lise Meitner uczestniczyła w pracach, które doprowadziły do odkrycia protaktynu (pierwiastka nr 91), wielu radioaktywnych izotopów, odrzutu jądra atomowego, efektu Augera, a wreszcie jednego z najważniejszych zjawisk w naukach przyrodniczych – rozszczepienia jądra atomowego.

Z kolei polsko-austriacka uczona Stefania Horowitz dowiodła eksperymentalnie istnienia izotopów oraz przyczyniła się do wyznaczania niezwykle precyzyjnie mas atomowych pierwiastków. Marietta Blau była pierwszą uczoną, która – wraz z Herthą Wambacher – zastosowała emulsje fotograficzne do badania reakcji jądrowych oraz cząstek elementarnych. Z kolei bułgarska fizyczka Elisabeth Kara-Michailova współpracowała z Blau nad chemią polonu, prowadziła badania nad bombardowaniem toru neutronami oraz transformacją lekkich pierwiastków pod wpływem cząstek alfa. Wspólnie z Mariettą Blau jako pierwsze zaobserwowały promieniowanie, które doprowadziło Jamesa Chadwicka do odkrycia neutronu.

Jedną z największych ekspertek w dziedzinie chemii polonu (pierwiastka odkrytego przez małżonków Curie) była z kolei Elizabeth Rona – fizyczka węgierskiego pochodzenia. Chociaż nie była zaangażowana w żadne wielkie odkrycie naukowe, pracowała z największymi naukowcami w tej dziedzinie. Doprowadziła do perfekcji wydzielanie i oczyszczanie polonu z rud radioaktywnych. Berta Karlik, późniejsza dyrektorka Instytutu Radowego w Wiedniu, wraz z Traude Bernert wykazała istnienie trzech izotopów astatu w naturalnych szeregach promieniotwórczych, co zapoczątkowało nową drogę w badaniach naturalnych rozpadów radioaktywnych.

Wkład tych uczonych w fizykę i chemię jądrową bez wątpienia stanowi kamień milowy w dziejach nauki o radioaktywności. Niestety pomimo olbrzymich osiągnięć naukowych żadna z tych badaczek nie otrzymała Nagrody Nobla, co budzi dziś duże kontrowersje.

Tomasz Pospieszny: profesor UAM, doktor habilitowany nauk chemicznych, poznaniak i bibliofil. Pracuje w Zakładzie Produktów Bioaktywnych na Wydziale Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie zajmuje się chemią produktów naturalnych. Podziwia życie, pracę i wkład kobiet w tworzenie nauki.


09.06.2022 (czw.), 18:00
ON-LINE na FB Biblioteki Austriackiej w Rzeszowie 
@Biblioteka.Austriacka.Rzeszow
Po polsku




Wydarzenie odbywa się w ramach programu „Kalliope Austria” Sekcji Kulturalnej Federalnego Ministerstwa Spraw Europejskich i Międzynarodowych Austrii.