„Ningyō and Automata“
wykład dra Olivera Schürera
Organizacja: Polsko-Japońska Akademia Nauk Komputerowych
Partnerzy: Austriackie Forum Kultury w Warszawie 

W okresie od XVII do XVIII wieku dwie kultury - zupełnie niezależnie od siebie – zafascynowane były mechanizmami działania atrap, które miały sprawiać wrażenie rzeczywistych postaci. Japoński teatr Bunraku, teatr lalek dla dorosłych, wykorzystywał wysublimowane mechanicznie lalki (Ningyō). Ich zasady działania (mechaniki) okazały się później istotne dla zautomatyzowania japońskiej produkcji przemysłowej (Karakuri). W Europie mechaniczne lalki (Automata) stały się bezpośrednimi prekursorami maszyn przemysłowych, prowadząc do stworzenia takich urządzeń, jak np. mechaniczne krosno (Vaucanson’a).

Obie kultury - poprzez wykorzystanie autonomicznie poruszających się atrap – chciały nadać zjawiskom iluzorycznym charakter żywych i faktycznie istniejących. Jednak wyrażały przez to bardzo odmienne idee kulturowe.

W Japonii zespół Uemura Bunrakuken (1751-1810) stworzył teatr Bunraku, formę sztuki, która uwypukla napięcia jednostki, próbującej nawigować między zadaniami społecznymi a osobistymi pragnieniami. W Europie Jean Paul badał automat szachowy (tzw. Mechaniczny Turek) austriackiego dyplomaty Wolfganga von Kempelena (1734-1804). Obserwując relację między ludźmi i atrapami, Paul opracował satyrę na temat wolnej woli, tworząc termin „Doppelgänger”, który stał się istotny w psychologii i w sztuce XX wieku.

Obie kultury wykorzystały swoje spostrzeżenia do opracowania coraz bardziej skomplikowanej mechaniki, która doprowadziła do rewolucji przemysłowej, a następnie do zautomatyzowanego przemysłu, dzisiejszego Przemysłu 4.0. Ale jednocześnie zachowały swoje odmienne pierwotne podejście do technologii.

Oliver Schürer jest badaczem, autorem i zastępcą dyrektora w Instytucie Teorii Architektury i Filozofii Technologii na Uniwersytetu Technicznego w Wiedniu. Zajmuje się badaniem istotnych dla funkcjonowania w życiu codziennym aspektów przestrzeni, technik i technologii. Prowadził liczne projekty badawcze w dziedzinie architektury, sztuki, nauk inżynieryjnych i humanistycznych.

W 2014 roku założył H.A.U.S. (Humanoids in Architecture and Urban Spaces), interdyscyplinarną grupę badawczą zajmującą się sztuczną inteligencją, architekturą, technologią automatyzacji, tańcem, interakcją człowiek-robot, sztukami medialnymi, muzyką i filozofią. W swych działaniach grupa wykorzystuje sztukę performance, eksperymenty publiczne, badania oparte na sztuce i nauce a dotyczące światów życia codziennego, przestrzenności ludzkiego ruchu i ruchu robotów oraz ucieleśnienie sztucznej inteligencji w celach społecznych.


10.04.2025 (czw.), 18:00
Austriackie Forum Kultury w Warszawie
ul. Próżna 7/9, Warszawa
Wstęp wolny
Po angielsku