Wykłady i dyskusja 
O matkach i ojcach u Ken Bugul i Moniki Helfer
Prof. Susanne Gehrmann (HU Berlin)
Prof. Arkadiuszem Żychlińskim (UAM Poznań)
Moderacja: dr Ewa Wojno-Owczarska (Instytut Germanistyki UW)
Spotkanie jest organizowana w ramach cyklu Polsko-Niemieckie Spotkania Naukowe

Ken Bugul
Poszukiwanie matki w postkolonialnej prozie biograficznej

Ken Bugul w języku wolof znaczy "Niechciana". Pod tym pseudonimem tworzy Senegalka Marietou Mbaye. Jej literatura ma charakter autoreferencyjny. Autorka, ukazując trudności, z jakimi musi mierzyć się jako afrykańska kobieta i jako pisarka, w swej twórczości od lat 80-tych praktycznie do dziś, krąży wokół matki. Doświadczenie traumatyzującego oddzielenia od matki we wczesnym dzieciństwie obecne jest niczym bolesna rana w jej autobiograficznej trylogii. Swą kulminację znajduje ono w powieści De l’autre côté du regard (2002), która łączy fikcję z materią osobistych doświadczeń, a w której przedstawiony zostaje fikcyjny dialog ze zmarłą matką.

Z perspektywy postkolonialnej matka może być odczytywana jako figura utraty zakorzenienia w kulturze afrykańskiej. Podczas gdy autorzy-mężczyźni używali semantycznego tropu „Matki Afryki” jako sublimacji kontynentu, Bugul transformuje go subwersywno-krytycznie. W swym wykładzie prof. Susanne Gehrmann przedstawia dzieło pisarki i - w oparciu o teorię postkolonialnego piśmiennictwa autobiograficznego - interpretuje podwójne znaczenie matki.

Trylogia Moniki Helfer o jej hałastrze jako odnowa spetryfikowanego gatunku literackiego

Trzy powieści Moniki Helfer (ur. 1947) łączące fikcję z materią biograficzną: „Die Bagage”, 2020 (wyd. polskie „Hałastra”, 2023), „Vati”, 2021 (wyd. polskie „Tatuś”, 2025) oraz „Löwenherz”, 2022 (wyd. polskie w przygotowaniu) z perspektywy literackiej odczytać można jako udaną próbę wprowadzenia niepowtarzalnego brzmienia do dzisiejszego, niezwykle popularnego gatunku autofikcji. W swym wykładzie prof. Arkadiusz Żychliński, tłumacz prozy Helfer na język polski, najpierw pokrótce przedstawi tematykę jej dzieł, by potem naświetlić stosowane celowo przez autorkę zabiegi stylistyczne oraz ich sposób oddziaływania na czytelniczki i czytelników.
Obejmujące okres przeszło stu lat rozważania, które Monika Helfer snuje o swej rodzinie, ukazują dobitnie, że mierząc się z osobistą historią i stosując subtelnie motywy niezwykłości, można ukazać ją jako bardziej uniwersalną – i dzięki temu – zaproponować czytelniczkom i czytelnikom schemat dla ich własnych wspomnień i pracy nad nimi.

Susanne Gehrmann jest od 2011 roku profesorką Literatur i Kultur Afrykańskich w Instytucie Nauk o Azji i Afryce Uniwersytetu Humboldta w Berlinie, gdzie prowadzi zajęcia o literaturze anglo- i frankofońskiej oraz o kinie afrykańskim. Studiowała literaturoznawstwo i afrykanistykę w Bochum, Paryżu i Kolonii. Doktorat obroniła w Bayreuth, gdzie także wykładała. Jako stypendystka programu im. Feodora Lynenan Fundacji Alexandra von Humboldta gościła jako na Uniwersytecie Laval w kanadyjskim Québecu. Obecnie prowadzi projekt badawczy „Au-delà des ténèbres. Reprezentacje i legitymizacje przemocy w literaturze kongijskiej po 1960 roku” oraz łączący trzy ośrodki badawcze (Berlin-Ibadan-Bordeaux) projekt „Exploring and Translating the Archives of Orphée noir – Schwarzer Orpheus – Black Orpheus“. Ostatatnio wydane monografia to: Autobiographik in Afrika. Literaturgeschichte und Genrevielfalt. WVT, Trier 2021 oraz Arts et activismes afroqueer. Littératures, images, performances. Karthala, Paris, 2024.

Arkadiusz Żychliński jest profesorem w Zakładzie Niemieckiego Językoznawstwa Stosowanego i Translatoryki Wydziału Neofilologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie wykłada komparatystykę, literaturę współczesną i naukę o przekładzie literackim. Studiował germanistykę i filozofię w Poznaniu, Jenie i Berlinie, był stypendystą m.in. DAAD, Fundacji Konrada Adenauera oraz – jako wykładowca gościnny na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie - Fundacji Alexandra von Humboldta. Wydał cztery monografie (ostatnia to: Zwrot przez współczesną. Pryzmaty, Wrocław: Ossolineum, 2020), jest także redaktorem wielu wydań zbiorowych. Obecnie pracuje nad projektem książki o motywach teorii spiskowych w nowoczesnej literaturze. Jest tłumaczem, przełożył na język polski książki takich autorów jak m.in. Uwe Timm, Alexander Kluge, Peter von Matt, Peter Sloterdijk czy Lukas Bärfuss. Dzięki jego tłumaczeniu powieści Moniki Helfer „Die Bagage” na język polski („Hałastra”, wyd. Filtry 2023) autorka otrzymała w 2024 roku Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus a sam tłumacz – za przekład.

Współorganizacja: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Societas Humboldtiana Polonorum

22.05.2025 (czw.), godz. 11:30-13:00
Instytut Germanistyki UW
parter, sala „strefa współPRACY”
ul. Dobra 55, Warszawa
Konieczna rejestracja do dn. 12.05.2025 pod linkiem: https://forms.gle/jn8Xx7EQD5R9ELoP6
Obecność online możliwa bez rejestracji na platformie ZOOM:
https://uw-edu-pl.zoom.us/j/92127462247?pwd=pbwToAfsaTyBFBHCl0FbnupDcl51bQ.1
identyfikator spotkania: 921 2746 2247
kod dostępu: 729761.
Po niemiecku