Koncert kameralny „Ocaleni od zapomnienia”
Poniedziałek, 22.04.2013 - godz. 19:00
Austriackie Forum Kultury
ul. Próżna 8
Wstęp wolny

Usłyszeć będzie można dzieła kameralne kompozytorów pochodzenia żydowskiego urodzonych
w Polsce i w Galicji. Łączy ich wspólny tragiczny los – przeszli przez piekło nazistowskich obozów
koncentracyjnych i tam też zginęli – w Terezinie, Wülzburgu, Fürstengrube, Oświęcimiu. Nawet w tak
niesprzyjających tworzeniu okolicznościach nadal komponowali na potrzeby działających w obozach
zespołów, dobieranych najczęściej spośród zawodowych muzyków, którzy również tam się znaleźli.
Koncert pozwoli przypomnieć utwory z rzadka pojawiające się w salach koncertowych, bądź też
niewykonywane wcale.

Program:
Cztery pieśni do tekstów poezji chińskiej Pavla Haasa. Powstały w kwietniu 1944 z inicjatywy
śpiewaka Karela Bermana - współwięźnia, który był też ich pierwszym wykonawcą w Terezinie.
Styl kompozytorski Haasa ukształtował się głównie pod wpływem muzyki Leoša Janačka oraz Igora
Strawińskiego. Haas sięgał chętnie do rodzimego folkloru czesko – morawskiego a także do melodyki
religijnych pieśni żydowskich. Pogoda ducha emanująca z przedwojennego dorobku Haasa zniknęła
bezpowrotnie z utworów skomponowanych w latach pobytu w Terezinie.

Trzy pieśni na wysoki głos, op.1 przybliżą twórczość Gideona Kleina. Powstały na krótko przed
wywiezieniem do obozu w getcie Terezin. Klein działał aktywnie w obozowym życiu muzycznym
jako kompozytor, wykonawca, i aranżer. W swoich utworach chętnie łączył elementy swobodnie
traktowanej dodekafonii, techniki ćwierćtonowej, nierzadko z zastosowaniem motywów ludowej
muzyki czeskiej i morawskiej. W 1990 roku, dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności odnaleziono
prawie cały jego dorobek twórczy, uważany dotychczas za bezpowrotnie zaginiony.

Joachim Mendelson był cenionym kompozytorem i wykładowcą konserwatorium warszawskiego.
Swój trzyczęściowy I Kwartet Smyczkowy, powstały przypuszczalnie w Berlinie około roku 1925,
kompozytor zadedykował Kwartetowi Rotha, który po udanym paryskim debiucie w 1924 r. zaczął
odnosić kolejne sukcesy i wielokrotnie wykonywał ten utwór podczas swych tournée po Europie.
Kompozytor, jak i cała jego rodzina, został prawdopodobnie zamordowany w getcie warszawskim
w 1943 r.

Temat z wariacjami na kwartet smyczkowy Hansa Krásy to przykład inspiracji jazzem i groteską.
Autor tego pogodnego dzieła wywieziony został do Terezina, gdzie napisał wiele utworów
kameralnych. Krása wykształcił w swoich utworach oryginalny język muzyczny oparty na tradycji
impresjonistycznej i postmahlerowskiej.

Dramatem przeplatającym się z nostalgią to Kwartet Smyczkowy nr 3 Viktora Ullmanna. Napisany dla
muzyków współwięźniów w Terezinie, do którego wywieziono go w 1942r. wraz z żoną Elisabeth. Do
tego czasu stworzył 41 opusów i zaliczał się do grupy czołowych kompozytorów. Większość utworów
przedwojennych zaginęła. Uratowało się zaledwie 13 kompozycji, przechowywanych w czasie
wojny przez jednego z przyjaciół. Spośród nich usłyszymy jeszcze Rapsodię Słowiańską na saksofon
i fortepian oraz Arię Śmierci z opery Cesarz Atlantydy. Opera to wyraźna aluzja do wszelkiej formy
tyranii a postać Śmierci tak dalece skojarzyła się cenzurze SS z osobą Hitlera, że nie dopuszczono do
prezentacji dzieła na terenie obozu.

Koncert dopełni Suite dansante en jazz na fortepian solo Erwina Schulhoffa - kompilacja sześciu
jazzowych stylizacji modnych ówcześnie tańców, jak walc, tango, czy fokstrot. Schulhoff często
inspirował się jazzem, często grywał go sam jako pianista. Jego znakomicie rozwijającą się karierę

kompozytorską przerwała deportacja do obozu w Wülzburgu, gdzie zginął.

Wykonawcy:
Kwartet Smyczkowy w składzie:
Marek Dumicz, Stanisław Dziąg – skrzypce, Adam Dębski – altówka, Anna Markiewicz – wiolonczela.
Alicja Wołyńczyk – saksofon, Elżbieta Izdebska – sopran, Artur Rożek – baryton,
Piotr Kopczyński, Adam Sychowski, Anna Wolniewicz – fortepian.